Vido's FilmZine

Jaaroverzicht 2013 (3 - slot)

De beste speelfilms in de Nederlandse bioscoop

1. Post Tenebras Lux (Carlos Reygada, 2012)
Zoals bij de meeste beste films van het jaar roept Post Tenebras Lux vele, vooral tegenstrijdige emoties op. De film ontroert, verrast, verwart, irriteert, choqueert, zorgt voor ongemak, maakt aan het lachen en doet gruwen. De tegenstellingen blijdschap/verdriet en veiligheid/gevaar zitten al in de magnifieke openingsscène, met de dochter van de regisseur in een dal vol dieren tijdens zonsondergang, die vooral vanaf het grote bioscoopdoek grote indruk maakt. Toen ik de film onlangs thuis voor de tweede keer zag, hoopte ik dat alle raadsels zouden worden opgelost, maar in plaats daarvan riep Post Tenebras Lux nog meer vragen op.

2. No (Pablo Larraín, 2012)
Regisseur Pablo Larraín laat verschillende filmgenres moeiteloos in elkaar versmelten. De strijd tussen voor- en tegenstanders van het regime van Pinochet is een competitie waarbij maar één de winnaar kan zijn, zoals in een spannende sportfilm of elke andere film over een competitie tussen twee ambitieuze kemphanen. No is ook een politieke thriller en een komedie, zonder dat de humor er te dik bovenop ligt. De hele film is vastgelegd op ouderwetse en verbleekte Betamax-videobanden. De videobeelden wekken de indruk dat No gemaakt is in 1988 en pas onlangs in een ladekast is ontdekt. Het is soms lastig te bepalen wat fictie is en wat archiefbeeld.

3. Reality (Matteo Garrone, 2012)

Iedereen prijst terecht La Grande Bellezza de hemel in, maar de beste Italiaanse film was dit jaar wat mij betreft Reality. De decadente feestjes van Paolo Sorrentino staan ver af van de markt waar hoofdpersonage Luciano (Aniello Arena) in de film van Matteo Garrone dagelijks zijn handen vuil maakt. De luxeproblemen van Jep Gambardella (Toni Servillo) in La Grande Bellezza zijn hem vreemd. Het probleem van Napolitaanse visboer Luciano is dat hij zich geen raad weet in een maatschappij waar religie – in zijn geval het katholicisme – is ingeruild voor goddeloos materialisme. Reality begint en eindigt met een God’s Eye View, maar verder is geen goddelijke blik meer te bekennen. Als er geen God meer is, wie oordeelt dan nog over Luciano’s daden? Big Brother? Het neoliberalisme? Berlusconi? De NSA?

4. Tabu (Miguel Gomes, 2012)
Tabu bewees dit jaar samen met Blancanieves, Frances Ha, Oh Boy en Wolf hoe mooi zwart-wit kan zijn. De Portugese film was tevens een goede reden om Tabu van F.W. Murnau uit 1931 nog een keer te bekijken.

5. In The Fog (Sergei Loznitsa, 2012)
In deze prachtig en ijzig kalm gefilmde morele oorlogsvertelling wordt een Russische spoorarbeider onterecht door Partizanen in het dorp beticht van collaboratie met de Duitsers. In een poging zijn doodvonnis te voorkomen, weet hij zijn waardigheid te bewaren, maar blijkt hij toch niet opgewassen tegen de wreedheid van het lot.

6. Museum Hours (Jem Cohen, 2012)

De bijzondere aandacht van oudere suppoost Johann (Bobby Sommer) gaat uit naar wat zich in de marges van de schilderijen in het Kunsthistorisches Museum in Wenen afspeelt. Hij bepaalt zelf wat het centrale onderwerp is en laat zich niet leiden door wat op het titelbordje wordt vermeld. De camera zoekt de schijnbaar onbeduidende details ook in het dagelijkse leven. De gebroken eierschaal op het canvas gaat in de montage rechtstreeks over in weggegooide voorwerpen op de keien van Weense straten. De details op het doek en de straattaferelen worden gevangen binnen dezelfde kaders. De grenzen tussen de kunst en de realiteit verdwijnen. De film omlijst het leven.

7. La Vie D’Adèle (Abdellatif Kechiche, 2013)
Als de emoties in La Vie D’Adèle oplopen, kruipt de camera nog dichterbij. De rest van de wereld past niet meer in beeld. De verliefdheid is zo intens, dat wat buiten het kader valt gewoonweg niet meer bestaat.

8. Paradies: Liebe (Ulrich Seidl, 2012)
Paradies: Liebe kun je het beste zien in een afgeladen bioscoopzaal. Seidls film is een documentair ogend Theater van de Ongemakkelijke Lach, en gelachen werd er in het volle Rialto aan de Ceintuurbaan in Amsterdam. In het begin was het een collectieve lach, maar naarmate de gêne per scène toenam, ontsnapte de lach verspreid over de zaal nog slechts uit de mond van een enkeling. De ontmoetingen van een gescheiden Oostenrijkse vrouw van middelbare leeftijd met jonge lokale mannen aan de Afrikaanse kust gaan gepaard met onverbloemd racisme en seksisme, wat in combinatie met het realistische acteren in de zaal een merkbaar ongerieflijk gevoel teweegbracht. De dame op de stoel naast me begon in de tweede filmhelft nerveus met haar rechtervoet te schudden en bracht zo onze hele rij aan het trillen. Haar beweging was vele malen effectiever dan de gimmicks waar cultregisseur William Castle zijn publiek vroeger mee probeerde te verrassen.

9. The Master (Paul Thomas Anderson, 2012)

I am a writer, a doctor, a nuclear physicist and a theoretical philosopher. But above all, I am a man, antwoordt Lancaster ‘The Master’ Dodd (Philip Seymour Hoffman) als Freddie Quell (Joaquin Phoenix) hem vraagt wie hij is. Mannen staan altijd centraal in de films van Paul Thomas Anderson. Ze hebben de grootste moeite hun driften in toom te houden. Van alle personages is Freddie is het hevigst gedreven door zijn seksuele behoeften. Het is geen toeval dat de helm op zijn hoofd in de allereerste scène van The Master verdacht veel lijkt op de top van een fallus. Een paar scènes later ontdoet de marinier een palmboom van twee kokosnoten. The Master gaat over castratie. Master Dodd probeert het dier (de draak, zoals hij het zelf noemt) in zichzelf te temmen door de dierlijke Quell te temmen.

10. Gravity (Alfonso Cuarón, 2013)
Vergeet vooral niet te kijken naar Aningaaq van Jonás Cuarón.

11. La Grande Bellezza (Paolo Sorrentino, 2013)
Het beste moment in je leven heeft al plaatsgevonden (vrij naar Bernadette La Hengst).

12. Lore (Cate Shortland, 2012)

13. Frances Ha (Noah Baumbach, 2012)

14. Borgman (Alex van Warmerdam, 2013)

Bij Alex van Warmerdam vormen de families in Abel (1986), Kleine Teun (1998), Ober en De Laatste Dagen Van Emma Blank (2008) niet bepaald knusse warme nesten. Waar in Abel nog sprake is van een psychologische strijd, monden de conflicten in De Laatste Dagen… uit op bloederige confrontaties. Het geweld is er in Borgman niet minder op geworden. De film is daarmee de meest compromisloze in het oeuvre van de regisseur. Ik had het tijdens de film extra benauwd omdat tijdens de openingstitels een stuk of twintig eerstejaarsstudenten zaal 3 van Het Ketelhuis binnen stormden omdat ze per se hun introductieweek feestelijk wilden afsluiten met een film. Het bleef lang onrustig.

15. Before Midnight (Richard Linklater, 2013)

16. Django Unchained (Quentin Tarantino, 2012)

17. Inside Llewyn Davis (Ethan & Joel Coen, 2013)

De nieuwste film van de gebroeders Coen levert voor voor- en tegenstanders weer voldoende discussiemateriaal op. Een van de vragen is waarom folkmuzikant Llewyn Davis zijn carrière bewust saboteert. Volgens blogger Sam Adams op Indiewire omdat Davis de zelfmoord van zijn voormalige muzikale partner nog steeds niet heeft verwerkt en depressief is. In tegenstelling tot de hoofdpersoon in A Serious Man wordt de tegenspoed ditmaal niet door het lot bepaald. Depressief of niet, de muzikant zit zijn eigen talent in de weg omdat hij weigert het spel te spelen op de manier die de muziekindustrie van hem verlangt. Het ligt niet aan zijn liedjes dat hij niet minstens even bekend is als Bob Zimmerman. Zimmerman wist dat hij met zijn achternaam nooit beroemd zou worden en noemde zich Dylan. Davis saboteert zijn carrière bij voorbaat door eigenwijs vast te houden aan een lastige voornaam.

18. Mud (Jeff Nichols, 2012)

19. Le Passé (Asghar Farhadi, 2013)
La Passé is niet zo briljant als Asghar Farhadi’s Oscar-winnende vorige film A Separation (2011). In zijn nieuwe film stapelen de misverstanden zich naar mijn smaak teveel op. Ik moest zo vaak de zeilen bijzetten, dat ik tegen het eind van de film mijn richtingsgevoel dreigde kwijt te raken. Bij een van de laatste ontboezemingen in het verhaal had ik het gevoel dat iets niet helemaal klopte en werd ik minutenlang afgeleid door mijn eigen gepeins. Het zal vast gelegen hebben aan een kortstondige onoplettendheid mijnerzijds. Farhadi heeft de touwtjes te strak in handen voor het maken van inhoudelijke vergissingen. Dat roept toch weer bewondering op.

20. Wolf (Jim Taihuttu, 2013)
Wolf is een prima opvolger van Taihuttu’s Rabat, gedurfd gefilmd in het zwart-wit dat we kennen van onder meer het thematisch verwante La Haine (Mathieu Kassovitz, 1995).

Ook de moeite waard (in alfabetische volgorde):

• Après Mai (Olivier Assayas, 2012)
• Blancanieves (Pablo Berger, 2012)
• Blue Jasmine (Woody Allen, 2013)
• Boven Is Het Stil (Nanouk Leopold, 2013)
• Captain Phillips (Paul Greengrass, 2013)
• Child’s Pose (Pozitia Copilului) (Calin Peter Netzer, 2013)
• Gloria (Sebastián Lelio, 2013)
• In Another Country (Hong Sang-soo, 2012)
• Kapringen (Tobias Lindholm, 2012)
• Like Father, Like Son (Hirokazu Kore-Eda, 2013)
• Oh Boy (Jan Ole Gerster, 2012)
• Prisoners (Denis Villeneuve, 2013)
• Die Welt (Alex Pitstra, 2013)

1. The Act Of Killing (Director’s Cut) (Joshua Oppenheimer, 2012)

2. The Imposter (Bart Layton, 2012)

3. Stories We Tell (Sarah Polley, 2012)

4. Ne Me Quitte Pas (Sabine Lubbe Bakker & Niels van Koevorden, 2013)

5. Room 237 (Rodney Ascher, 2012)

6. Tchoupitoulas (Bill & Turner Ross, 2012)

7. A Story Of Children In Film (Mark Cousins, 2013)

8. De Baby (Deborah van Dam, 2012)

9. Bestiaire (Denis Côté, 2012)
10. Blackfish (Gabriela Cowperthwaite, 2013)
De Nederlandse documentaire De Nieuwe Wildernis gaat over de vrije natuur, waar dieren overgeleverd zijn aan de wetten van Darwin. Opgesloten dieren leveren sterker drama op. Orka Tilikum is in de te krappe bassins van SeaWorld een zwemmende tijdbom. De scène in Blackfish waarin een medewerker van het attractiepark naar de bodem wordt getrokken is op ontstellende wijze letterlijk adembenemend. Ook zonder spektakel en zonder suggestieve filmmuziek kun je ontdaan raken van dierenleed. De beesten in Bestiaire komen om van de treurigheid terwijl ze in de winter wachten op een zomerseizoen vol veeleisende toeristen waar ze nog minder naar uitkijken. Ze hoeven alleen maar in de camera te kijken om hun dramatische leven met ons te delen.

• Tentoonstelling: Fellini in EYE
• Televisieseries: Breaking Bad + Top Of The Lake + Shot On Location
• Boeken: My Lunches With Orson: Conversations Between Henry Jaglom And Orson Welles + The Disaster Artist: My Life Inside The Room, The Greatest Bad Movie Ever Made

1. Mercy Giants ‘Steel Dungeons, Mighty Foes!’

2. Fire! Orchestra 'Exit!'

3. Julia Holter ‘Loud City Song’

4. Boards Of Canada ‘Tomorrow’s Harvest’

5. Melt Banana ‘Fetch’

6. Prurient ‘Through The Window’

7. Spilt Milk ‘Funeral Blues’

8. Pinkunoizu ‘The Drop’

9. My Bloody Valentine 'm b v'

10. Laurel Halo ‘Chance Of Rain’

De overige albums in willekeurige volgorde:

• The Necks ‘Open’
• Felix Kubin ‘Zemsta Plutona’
• Baths ‘Obsidian’
• Jon Hopkins ‘Immunity’
• Oneohtrix Point Never ‘R Point Seven’
• Zeitgeber ‘Zeitgeber’
• Dalhouse ‘An Ambassador For Laing’
• Greg Haines ‘Where We Were’
• Master Musicians Of Bukkake ‘Far West’
• Ensemble Pearl ‘Ensemble Pearl’
• The Knife ‘Shaking The Habitual’
• Autechre ‘Exai’
• Karl Bartos ‘Off The Record’
• Dirk Serries ‘Microphonics XXI-XXV’
• TM404 ‘TM404’