Vido Liber

Holy Motors en het geheim van de pratende limousines

Holy Motors (Leos Carax, 2012) draait al tien weken in de Nederlandse bioscoop. Een mooi moment om het nog eens te hebben over de verwijzingen uit de filmgeschiedenis die er in zijn te ontdekken. Het Britse filmblad Sight & Sound somde een flinke reeks op in de vorige editie (volume 22, issue 10): de ontwakende man in de hotelkamer refereert aan de kamer in Le Sang D'un Poète (Jean Cocteau, 1932); de zwerfster op de brug is een hommage aan Alex (Denis Lavant, tevens de hoofdrolspeler in Holy Motors) in Carax' eigen Les Amants Du Pont-Neuf (1991); de episode in de filmstudio verwijst zowel naar het ontstaan van cinema, en pioniers zoals Eadweard Muybridge, als naar het gebruik van computertechnologie in Avatar, gecombineerd met Charlie Chaplins slapstick in Modern Times; acteur Denis Lavant is een Franse versie van Lon Chaney, de man met de duizend gezichten; Kylie Minogue is de oudere variant op Jean Seberg in À Bout De Souffle (Jean-Luc Godard, 1960); actrice Edith Scob, als Lavants chauffeuse, zet een masker op dat lijkt op het masker dat ze draagt in Les Yeux Sans Visage (Georges Franju, 1960); Scobs witte limousine praat met andere witte limousines zoals de auto's in Cars (John Lasseter & Joe Ranft, 2006). Wacht even. Cars? De kleurige tekenfilm van Pixar en Disney? Het zou me verbazen als dat daadwerkelijk het geval is. De scène is letterlijk en figuurlijk te duister om een verwijzing te zijn naar een frivole animatie.

Vergeet Cars. Bij de pratende limousines moest ik direct denken aan een scène die ik nog nooit heb gezien. Ik kan er niet naar linken op YouTube, want voor zover ik weet is de bewuste scène 62 jaar na dato nog steeds niet openbaar gemaakt. In 1950 wilde regisseur Billy Wilder zijn Hollywoodsatire Sunset Blvd. openen in het mortuarium van Los Angeles. Het lichaam van scriptschrijver Joe Gillis (William Holden) werd binnengereden en opgebaard tussen de andere opgeslagen overledenen. Vervolgens begonnen de lijken in voice-over met elkaar te converseren en vertelde Gillis in een flashback over zijn affaire met actrice Norma Desmond (Gloria Swanson). Wilder schrapte de scène, omdat testpubliek het hilarisch vond en de rest van de film niet meer serieus tot zich kon nemen. Ik stel mij de scène voor in een halfduistere ruimte waar alle lichamen netjes op een rij zijn opgesteld, bedekt door een wit laken. De witte limousines staan in Holy Motors netjes opgesteld in een halfduistere garage. De wagens hebben niet zoals in Cars monden waar ze mee kunnen spreken en daarom converseren ze in voice-over. De link met Sunset Blvd. is relevant, niet alleen omdat deze klassieker een film is over film, net als Holy Motors. De dood is het aanvangspunt in Sunset Blvd. en hangt als een schaduw over Holy Motors heen. De dood van film, omdat alles tegenwoordig digitaal moet, maar nog sterker de dood van Carax' vrienden, producer Albert Prevost en actrice Yekaterina Golubeva. Bij zo'n donker thema verwijs je niet naar een kinderfilm, maar eerder naar een fantoomscène. Met Sunset Blvd. in gedachten is ook iets meer te verklaren waarom Denis Lavant na zijn gedane arbeid thuiskomt bij een gezin dat bestaat uit chimpansees. Norma Desmond woonde in haar villa immers samen met een chimpansee.

Zie ook: Holy Motors: de naborrel.