Vido Liber

Holy Motors (Léos Carax, 2012) bioscoop (9)

Holy Motors, de bijzondere comeback van regissseur Léos Carax, moet het onder meer hebben van de vele onverwachte wendingen. Zelfs een beetje voorkennis kan al funest zijn voor het kijkplezier. Het onderstaande, vanuit de achtertuin opgevangen gesprek gaat alleen in op de openingsscène, maar ook die moet je eerst zien voordat je er over gaat lezen.

Wat zou die titel toch betekenen? Holy Motors slaat niet alleen op de motoren van de limousines.
Dat zou erg karig zijn. De limousine is voornamelijk de cocon om acteur Denis Lavant heen, de plek waar hij van de ene rol in de andere stapt. Ik denk dat de betekenis veel eerder in de film terug te vinden is. De film begint in een filmzaal.
Het is net alsof we in de spiegel kijken. We zien ons zelf in de verduisterde zaal zitten. Een effect dat alleen werkt als je Holy Motors in de bioscoop ziet. Bijna alle stoelen zijn bezet en iedereen slaapt...
...terwijl op het witte scherm de bewegende foto’s worden geprojecteerd gemaakt door Étienne-Jules Marey [1830-1904], de Franse evenknie van Eadweard Muybridge [1830-1904], de man die aan de basis stond van het fenomeen film.

Je kunt het slapende publiek op twee manieren opvatten. Ze zijn letterlijk weggedommeld en hebben geen oog meer voor de beelden van Muybridge en de cinema van voor het digitale tijdperk.
Schoonheid bestaat pas als het gezien wordt, zegt iemand later in de film. Het publiek heeft geen oog meer voor schoonheid.
Maar het kan ook zijn dat ze dromen.
Film als droom.
Precies. De hele film oogt als een droom. Niets heeft noodzakelijkerwijs een logische connectie met het voorafgaande.
En het publiek is op hun beurt onderdeel van de droom van de schrijver die midden in de nacht wakker wordt en verdwaasd uit zijn bed stapt. Als hij langs het gordijnloze raam loopt, komt vanuit de verte een licht dichterbij. Het lijkt wel een landende UFO. De man heeft er geen oog voor.
Uit dat vervreemdende beeld kunnen we concluderen dat we ons samen met de schrijver nog steeds in de droom bevinden.

Volgens de aftiteling wordt de schrijver gespeeld door de regisseur.
Hij houdt stil bij een muur. Het behang is een zwart-wittekening van een kaal bos.
Een donker sprookjesbos?
De schrijver duwt tegen de muur, want hij vermoedt dat er een deur in verborgen zit. Hij vindt het sleutelgat en kijkt er doorheen. Zijn middelvinger blijkt een sleutel te zijn waar hij de deur mee kan openen.
En zo breekt de schrijver/regisseur door de vierde muur. Hij verbreekt de illusie. We zullen ons de hele film lang bewust zijn dat we naar een film zitten te kijken.
De Filmkrant schrijft dat Léos Carax letterlijk een middelvinger opsteekt richting zijn criticasters.
Ja, goed stuk is dat. Staat daar de titel in verklaard?
Kan ik me niet meer herinneren. Volgens mij niet, anders had ik het zeker onthouden. In de droom komt de schrijver via een nooduitgang op het bovenste balkon van de bioscoop terecht, ter hoogte van de plek waar de projector zijn licht schijnt op het filmdoek. Beneden zit het bioscooppubliek nog steeds collectief te slapen/dromen.

Verwijst de holy motor dan niet naar de filmprojector, het apparaat dat dagelijks dromen in de bioscoop projecteert, de heilige motor die dit jaar definitief is vervangen door een digitale doos?
Holy Motors gaat over het einde van een tijdperk, maar ook over sterfelijkheid en hoe film de doden weer tot leven brengt. De man op de bewegende reeks foto’s van Muybridge is al meer dan een eeuw dood, maar dankzij de projector leeft hij weer.
Heb je verderop in de film de grafstenen gezien met de websiteadressen? Tegenwoordig zijn mensen onsterfelijk dankzij internet. Althans, dat denken ze.
Ik bedenk me net dat de schrijver de bioscoopzaal binnen gaat alsof hij een hoofd betreedt. Ons hoofd.
Net zoals John Cusack in Being John Malkovich?
Ja. En als ik door mag gaan met die vergelijking, dan gebruikt hij de sleutel om een uurwerk mee op te winden.
Uurwerk is Clockwork.
Exact, A Clockwork Orange. De Holy Motors, dat zijn ook wij zelf.

Daar drink ik op