Vido's FilmZine

Jaaroverzicht 2009 (1): de beste dvd-uitgaven van 2009
Sinds de aanschaf van een breed plasmascherm ontdek ik tot mijn schrik wat de gevolgen zijn als een film niet anamorphic widescreen op het dvd-schijfje is gezet. Op een normaal tv-scherm geeft het niet wanneer een film in Cinemascope (of Tohoscope) op dvd in letterboxformaat staat, maar bij breedbeeldtelevisie geeft dat een vervorming die niet zonder kwaliteitsverlies is recht te trekken. Nu kunnen uitgaven in mijn collectie als Exodus (Otto Preminger, 1960), Chushingura (Hiroshi Inagaki, 1962), Harakiri (Masaki Kobayashi, 1962) en Lady Snowblood (Toshiya Fujita, 1973) linea recta de prullenbak in vanwege de afzichtelijke beeldkwaliteit. Wat dat betreft was de Nederlandse uitgave van het epische The Human Condition (Masaki Kobayashi, 1959-1961) de grootste miskoop van 2009. Het leed werd verzacht door de release later in het jaar op het label Criterion (al kost die bijna 80 Euro). De ware cinefiel blijft aangewezen op import.

Recente films op dvd die in 2009 onterecht geen officiële bioscooproulatie kregen

1. In The Loop (Armando Iannucci, 2009)
Britse politieke satire op zijn aller-aller-allerbest. Scherp, snel en ontzettend grappig. Speciale vermelding voor de dichterlijke scheldpartijen van de huiveringwekkende Malcolm Tucker (Peter Capaldi). Vloeken klinken het meest imponerend met een Schotse tongval.

2. Helen (Christine Molloy & Joe Lawlor, 2008)
Scholiere Helen doet mee aan een politiereconstructie en identificeert zich zorgwekkend veel met het spoorloos verdwenen meisje Joy. Een beheerste vertelling voor mensen die houden van de sfeer en thematiek van Atom Egoyan op zijn hoogtepunt (Exotica, The Sweet Hereafter).

3. Anvil: The Story Of Anvil (Sacha Gervasi, 2008)
Wat begint als een realistische versie van Spinal Tap, ontpopt zich als een aangrijpend drama over twee volwassen working class kids die al twintig jaar dromen van een grootse muziekcarrière en op pijnlijke wijze ploeteren om de top te bereiken. Anvil: The Story Of Anvil is vele malen grappiger, spannender en ontroerender dan het drie uur durende geneuzel op de sofa door de mastodonten van Metallica in Some Kind Of Monster (Joe Berlinger/Bruce Sinofsky, 2004). [link]

4. Dear Zachary: A Letter To A Son About His Father (Kurt Kuenne, 2008)
Vlot en vaardig gemonteerde en vol opgekropte woede gemaakte documentaire als brief aan het zoontje van een vermoorde vriend. Een onthutsende film over het slechtste in de mens en het beste in de mens.

5. MR37 (Olivier Marchal, 2007)
Terwijl het eerste deel van Millennium (Niels Arden Oplev, 2009) in Nederland volle zalen trok, en opvallend veel sterren kreeg van de filmcritici, ging de vergelijkbare Franse thriller MR37 aan de Nederlandse bioscopen voorbij. Je zou toch denken dat de uitstekende acteur Daniel Auteil na het in Nederland succesvolle Caché (Michael Haneke, 2005) genoeg publiek zou trekken. Millennium is makkelijker aan de man te brengen, want gebaseerd op een bestseller en met een einde dat voor het grote publiek bevredigend is. MR37 is een stuk donkerder en dat verkoopt lastig.

6. La Antena (Esteban Sapir, 2007)
La Antena is een moderne zwijgende film over een stad zonder stemmen, een parabel over Argentinië tijdens het bewind van de junta. De film is een oogverblindende ode aan zwijgende klassiekers van Fritz Lang, Georges Méliès en Dziga Vertov, met verwijzingen naar onder meer Metropolis (1927) en Le Voyage Dans La Lune (1902). In de soundtrack zit het constante ratelen van een filmprojector verweven. Alle optische trucs uit de goede oude filmtijd (de versmallende iris, overvloeiers, dubbele belichting) worden vermengd met digitale trucs (de kneedbare dialoogregels). La Antena is veel warmer dan de vergelijkbare, maar ijskoude stripverfilming Sin City. Sommige special effects hebben het tastbare handwerk uit films van Terry Gilliam. La Antena zou een film van Guy Maddin geweest kunnen zijn als die Canadese regisseur voor digitaal in plaats van analoog had gekozen.

7. The Good The Bad The Weird (Kim Jee-Woon, 2008)
Een flamboyante spaghettiwestern uit Zuid-Korea. Neemt het genre serieus door het niet zo serieus te nemen.

8. Bronson (Nicolas Winding Refn, 2008)
Nicolas Winding Refn is regelmatig te gast op het festival in Rotterdam, waarna zijn films systematisch worden genegeerd in de Nederlandse bioscopen. Dit operateske portret van de beruchte, maniakale Britse gevangene Michael Peterson a.k.a. Charles Bronson mag er zijn. Het titelpersonage wordt met bewonderenswaardig fysieke overgave neergezet door acteur Tom Hardy. Op expressieve, surrealistische wijze portretteert Refn Bronson als de ultieme performance kunstenaar, iemand die voor zijn kunsten meer dan dertig jaar, en voor het merendeel solitair, opgesloten zit. In meerdere recensies begrijpelijkerwijs omschreven als een combinatie van A Clockwork Orange en Chopper.

9. God Man Dog (Singing Chen, 2007)
Religie en lot zetten het leven op scherp van onder meer twee jonggehuwden, een arm echtpaar in de binnenlanden en een jong boefje. Een mozaïekfilm waarbij de verschillende verhaallijnen elkaar raken tijdens een auto-ongeluk is geen noviteit, maar het Taiwanese God Man Dog bevat genoeg elementen om de film een eigen smoel te geven, waaronder het beeld van de kleurrijk verlichte Boeddha’s achter glas in de vrachtwagen waarmee de oude man Yellow Bull van de ene religieuze festiviteit naar de ander rijdt. Minpunt: niet anamorphic widescreen ondanks belofte op dvd-hoes.

10. Sugar (Ryan Fleck & Anna Boden, 2008)
Geen grote dramatische ingrepen in de tweede speelfilm van Ryan Fleck (ditmaal samen met coregisseur Anna Boden) over een baseballtalent uit de Dominicaanse Republiek en zijn carrièrevooruitzichten in de harde professionele Amerikaanse baseballcompetitie. De ingetogen aanpak maakt Sugar iets minder imponerend dan Ryan Flecks debuut Half Nelson.

2. Electra Glide In Blue (James William Guercio, 1973)
Een vergeten pareltje uit de Verenigde Staten dat dankzij het bestaan van de dvd uit het stof vandaan getrokken is. De ondanks zijn geringe lengte excelleert de charismatische Robert Blake als easy rider op een politiemotor in de kale woestenij van het Amerikaanse landschap. [link]

3. drie films van F.W. Murnau
The Haunted Castle (1921), Phantom (1922) en The Finances Of The Grand Duke (1924) waren al een tijdje in Amerikaanse edities verkrijgbaar. Dankzij de serie Masters Of Cinema van het Britse label Eureka zijn deze minder bekende films van filmgenie F.W. Murnau nu ook in Europa te verkrijgen. Sfeer is belangrijker dan plot, wat zeker opgaat voor het doorzichtige verhaal in The Haunted Castle. Phantom is de parel van de drie. Eureka brengt begin 2010 ook City Girl uit.

4. twee films van John Cassavetes
Regisseur John Cassavetes (1929-1989) was in 2009 in de belangstelling dankzij een retrospectief in het Filmmuseum. In hetzelfde jaar konden we dankzij de uitbreng van A Child Is Waiting (1962) en de extended cut van Husbands (1971) goed het verschil zien tussen zijn studiowerk en het superieure onafhankelijke werk. A Child Is Waiting heeft een voor die tijd in Hollywood ongebruikelijk onderwerp (de omgang met geestelijk gehandicapte kinderen), maar verder is niets te ontwaren van de persoonlijke stijl van Cassavetes. De sterren (Burt Lancaster, Judy Garland) zijn competent maar te groot en het camerawerk is conservatief. Husbands is totaal het tegenovergestelde. Hierbij geen maatschappelijke maar persoonlijke thema’s en geen grote sterren. De film is ruw opgenomen en bevat meerdere scènes waarmee het geduld van de kijker op de proef wordt gesteld. Drie vrienden uit een Amerikaanse buitenwijk proberen het overlijden van hun vierde vriend te verwerken (onder meer door zich uit te leven in Londen) en worden geconfronteerd met de gewijzigde onderlinge verhoudingen. A Child Is Waiting is netjes, Husbands daarentegen rauw. In de tweede film geldt: hoe minder plot, hoe meer er gebeurt. Cassavetes lapt de wetten van Hollywood onder mee aan zijn laars met een meer dan twintig minuten durende dronken zangwedstrijd. Als je die scène trekt, ben je een fan.

5. The Friends Of Eddie Coyle (Peter Yates, 1973)
Eddie Coyle (Robert Mitchum, cool op late leeftijd) denkt alles onder controle te hebben, maar zijn ‘vrienden’ zijn hem te slim af, en het noodlot werkt ook niet bepaald in zijn voordeel, in een thriller waarin de dialogen belangrijker zijn dan de actie.

6. Daisies (Vera Chytilová, 1966)
Twee feministische anarchisten maken moes van het paternalisme, al gooien ze daarmee tegelijkertijd hun eigen glazen in. Niet alleen het spelplezier van de twee actrices, maar ook de vorm- en beeldexperimenten laten een blij makende, levenslustige indruk achter.

7. Mike Leigh @ The BBC
De wrange komedies Abigail’s Party en Nuts In May waren door de jaren heen redelijk verkrijgbaar, maar dankzij deze box is nu het volledige bewaard gebleven televisiewerk van Mike Leigh beschikbaar. Met als hoogtepunten de tragische sleur van Mrs. Thornley (Liz Smith) in Hard Labour (1973), de wanhoop van de eenzame Gloria (Brenda Blethyn) in Grown-ups (1980) en het dagelijkse leven tijdens de conflicten in Noord-Ierland in Four Days In July (1984). Onmisbaar voor mensen die de speelfilmcarrière van Leigh nauwgezet volgen.

8. The Sadist (James Landis, 1963)
Regisseur James Landis haalt met hulp van vrienden en familie, maar vooral dankzij de inventieve cameraman Vilmos Zsigmond, het maximale uit minimale omstandigheden. De opgepoetste uitgave van Powis Square Pictures bevat een onderhoudende commentaartrack van Zsigmond. [link]

9. Hardware (Richard Stanley, 1990)
Debuutfilm van een regisseur wiens carrière door omstandigheden maar niet echt van grond wil komen. Hardware is door Terminator geïnspireerde, postapocalyptische science fiction die zich voornamelijk afspeelt in de slaap-, woon- en werkkamer van een beeldend kunstenares. Wanneer ze een door haar vriend cadeau gegeven robothoofd verwerkt in een beeldhouwwerk komt de robot tot leven. De film heeft een rock-’n-rollgevoel, vanwege cameo’s van de zanger van The Fields Of Nephilim (in de woestijnscène), Lemmy (als boottaxichauffeur), Iggy Pop (stem van DJ) en Ministry (op de soundtrack). Leden van Psychic TV zorgen voor stemmige obscuur lugubere videobeelden. Dvd-uitgave (eindelijk!) is er eentje met alle toetsers en bellen.

10. Il Grido (Michelangelo Antonioni, 1957)
Sleutelwerk in het oeuvre van Antonioni.

11. The Other Side Of The Underneath (Jane Arden, 1972)
Het negatief van Daisies (zie #6).

12. Combat Shock (Buddy Giovinazzo, 1986)
Zichtbaar goedkope film over een Vietnamveteraan die doordraait in armoedig Staten Island. Gebaseerd op het nummer Frankie Teardrop van Suicide en geïnspireerd door Taxi Driver en Eraserhead. Bevat ondanks lage budget genoeg beklijvende momenten, waaronder de slotscène. Deluxe uitgave van het wansmaaklabel Troma met ook de originele versie onder de titel American Nightmares (1984). [link]

13. drie films van Andrzej Zulawski
Het Amerikaanse label Mondo Video bracht in 2009 drie Franse films uit van de Poolse regisseur Zulawski. Prachtig gerestaureerde transfers, haarscherp overgezet, voorbeeldig verpakt en met relevante extra’s. La Femme Publique (1984) en L’Amour Braque (1985) barsten uit elkaar van de ongebreidelde hysterie. Beter te beginnen met zijn eerste Franse film: L’Important C’est D’Aimer (1975). Klaus Kinksi is de ideale acteur voor de brede gebaren die Zulawski’s handelsmerk zijn. Stralend middelpunt is Romy Schneider, op verzoek van de regisseur merendeels zonder make-up gefilmd. Ze is dankzij haar naturalistische acteerstijl een rustpunt tussen de om haar heen overdreven spelende acteurs. Extra punten voor de vaak terugkerende dramatisch aangezette strijkers van componist Georges Delerue (o.a. Le Mepris).

14. drie films van Du?an Makavejev
Criterion bracht in de serie Eclipsed de eerste drie lang films uit van free radical Makavejev, het enfant terrible van de Joegoslavische cinema. De derde film (Innocence Unprotected uit 1968) loopt met zijn mengeling van documentaire en fictie vooruit op het beruchte W.R.: Mysteries Of The Organism. De film draait om de verloren gewaande, illegaal tijdens de Duitse bezetting opgenomen eerste Joegoslavische geluidsfilm, een wanstaltig, amateuristisch broddelwerkje, zonder schroom gemaakt door een zelfverheerlijkende stuntman. Grappig, wonderlijk en, zoals vaak bij Makavejev, met beelden uit het oorlogsarchief die je liever niet had gezien.

15. Downhill Racer (Michael Ritchie, 1969)
Criterion (ja, alweer dat label) haalt vergeten Amerikaanse film uit de archieven over Robert Redford als eigengereide Alpenskiër die ondanks zijn egoïstische karakter door coach Gene Hackman wordt toegelaten tot het nationale team dat zich voorbereid op de wereldkampioenschappen. Indertijd geflopt omdat het grote publiek zich geen raad wist met het onsympathieke personage van Redford. De acteur maakte later met dezelfde regisseur het politieke drama The Candidate, net als Downhill Racer een film over een competitie.