Vido's FilmZine

[spoilers!]

Net als in haar eerdere films weet regisseuse Kathryn Bigelow in The Hurt Locker wel raad met machismo. Hoofdpersonage sergeant William James (Jeremy Renner) is een macho pur sang. Hij is specialist in het onschadelijk maken van bommen en verslaafd aan de adrenaline die vrijkomt tijdens zijn levensgevaarlijke werkzaamheden. James vervangt een gesneuvelde bommenspecialist en wordt bijgestaan door sergeant J.T. Sanborn (Anthony Mackie) en specialist Owen Eldridge (Brian Geraghty). Hun dienst in Irak is na iets meer dan dertig dagen voorbij, maar beide assistenten vrezen dat ze als gevolg van James’ onstuimige aanpak vroegtijdig zullen sneuvelen. The Hurt Locker is opgedeeld in episodes die bestaan uit zeven missies van het trio in het dorre landschap in en rondom Bagdad. De proloog maakt duidelijk welk risico aan hun werk verbonden is.

De proloog laat ook zien welke stijl Bigelow hanteert. DoP Barry Ackroyd filmt vanaf de schouder, wat schokkerige beelden oplevert zoals we gewend zijn van documentaires. De onrustige zooms zijn naar mijn smaak voor een documentaire wat al te zelfbewust, maar de ergernis daarover verdwijnt snel door de zenuwslopende spanning rondom het onschadelijk maken van de explosieve projectielen. Het gevaar komt zowel van de bom die elk moment kan afgaan, als van de omstanders van wie je geen moment zeker bent of ze slechts nieuwsgierige toeschouwer zijn of tot de vijand behoren. In een op documentaire wijze verteld verhaal horen geen sterren en dus wordt tweemaal een Hollywoodster (eerst Guy Pearce en later Ralph Fiennes) binnen een paar minuten dodelijk getroffen en afgeserveerd. Prettige bijkomstigheid bij hun vroege dood is de wetenschap bij de kijker dat als zelfs sterren hun leven in de film niet zeker zijn, je al helemaal op je hoede moet blijven tijdens de acties van de overgebleven personages. Niemand is zijn leven zeker. Voorzichtigheid in de omgang met de locale bevolking is geboden. James dolt wat met een Engels sprekende jongen bij het marktkraampje met illegale dvd’s. Bij de overige contacten moet meestal uit zelfbescherming een wapen getrokken worden. De soldaten reageren hun spanning af door tijdens dronken late uurtjes op de kazernekamer elkaar tot een gevecht uit te dagen.

Bigelow onderbreekt de documentaire methode regelmatig. Dat doet ze soms door de camera op de actie te richten vanuit een God’s eye view. Bij de meeste totaalshots heb je het gevoel vanuit de ogen van de Amerikanen of de vijand te kijken en staat de camera achter voorwerpen die tussen de kijker en de Amerikaanse soldaten in staan. Tijdens de eerste opdracht van James wijkt de regisseuse daar even vanaf wanneer de bommenspecialist aan de draad van een ontstekingsmechanisme trekt en daarbij zeven hem omringde bommen uit de grond trekt.

De rest van de omgeving is uit de voorgrond verdwenen. Het bizarre tafereel komt letterlijk even boven de werkelijkheid uit. Hetzelfde gebeurt tijdens de eerste ontploffing in de film. De knal en de opstijgende rook- en stofwolk worden vertraagd weergegeven. In een van de close-ups zien we stof en roest van het dak van een autowrak opstijgen. Het lijkt net alsof we de ontploffing beleven vanuit het perspectief van voorwerpen, aangezien de destructieve kracht van de bom al het zich omringende leven wegvaagt.

Een andere opvallende stilistische ingreep is de verwijzing naar de western. Getooid in zijn beschermende kledij loopt sergeant William James op zijn tegenstander af als een cowboy tijdens een duel. Hij begeeft zich op onbekend terrein. Vertrouwde westernwetten gelden niet meer. In plaats van een tegenstander van vlees en bloed staat hij tegenover een object dat zeer waarschijnlijk op scherp staat. De vijand houdt zich verstopt tussen toeschouwers of in een van de omringende gebouwen. Sommige momenten doen denken aan een specifieke western: Once Upon A Time In The West (Sergio Leone, 1968) en vooral de scène waarin de drie premiejagers in een voor hen vreemde omgeving geduldig wachten tot de trein arriveert met de man die zij willen uitschakelen. Een van de mannen wordt uit zijn concentratie gehaald door een hardnekkige vlieg. Op de achtergrond piept de watermolen. Ook in The Hurt Locker bemoeilijken zoemende vliegen de Amerikaanse scherpschutters. Tijdens een enerverende operatie is het geen watermolen die piept, maar de per ongeluk geactiveerde ruitenwissers van een in brand geschoten bomauto.

Zo plotseling als de film het realisme verlaat, zo hard keert de werkelijke wereld weer terug. Een van die momenten oogde voor mij als een still uit een oorlogsreportage, in het bijzonder de prijswinnende foto die David Turnley in 1991 maakte van een Amerikaanse soldaat die treurt over de dood van een gesneuveld maatje. Acteur Brian Geraghty lijkt een beetje op die soldaat, zeker nadat hij verdwaasd de ravage aanziet na een aanslag en in huilen uitbarst als hij zich realiseert dat van zijn collega John Cambridge (Christian Camargo) niets meer over is. Op dat moment is The Hurt Locker een tot leven gekomen World Press Photo.