Vido Liber

Het eerste deel van het bewegende prentenboek Samsara is een intergalactisch reclamespotje, bedoeld om vakantiegangers uit nabije zonnestelsels over te halen tot een onvergetelijk verblijf op planeet Aarde. De cameraploegen zijn op bijna alle continenten geweest om pittoreske vergezichten haarscherp vast te leggen op 70mm. De landschappen, zoals de indrukwekkende weidse tempelvelden in Birma, lijken in het gouden zonlicht in al hun pracht vaak meer op digitale animaties uit de studio’s van de Weta Workshop dan op een representatie van de werkelijkheid. Als de camera dichterbij komt is de schoonheid van het verval te zien, van door wind, regen en tijd aangetaste beeldhouwwerken uit de oudheid tot de recente ruïnes die orkaan Katrina in 2005 heeft achtergelaten.

De vele panorama’s worden afgewisseld met portretten in close-up. Tegenover de jonge gezichten van kinderen uit Nepal en danseressen uit Bali staan een vredig slapend veenlijk en een eeuwig rustend gebalsemd meisje. Vitaliteit wordt nadrukkelijk gekoppeld aan verval. Vanaf de portretten van Japanse menselijke robotklonen, bij aanvang van het tweede deel van de film, gaat Samsara over de manier waarop de mensheid zich laat vermorzelen door zelfgemaakte machinerieën en hoe de mens ten onder gaat aan massaconsumptie. Het is op deze momenten dat de documentaire platgetreden paden betreedt en herinneringen oproept aan de klassieker Koyaanisqatsi (1982) en de geïndustrialiseerde landschappen uit Manufactured Landscapes (2006). Regisseur Ron Fricke bezoekt zelfs hetzelfde Chinese fabrieksterrein als in Manufactured Landscapes. De versneld afgedraaide handelingen van stadsbewoners, krioelend als mieren over straten, wegen en stations, is ronduit clichématig.

Vrijwel alle getoonde monumenten hebben een religieuze achtergrond. Religie heeft bijzondere architectuur opgeleverd, maar in het laatste deel van de film wordt weinig subtiel de destructieve invloed van het geloof verbeeld, wanneer de massa pelgrims in Mekka versneld afgespeeld als een alles opslorpende maalstroom rondom de Kaäba draait. Er is weinig verschil tussen deze scène en de scène eerder in de documentaire waarin witte slachtkippen massaal door een draaiende machine opgezogen en uitgespuwd worden. De kale woestijn waarmee Samsara eindigt, doet ons realiseren dat van de mensheid uiteindelijk weinig zal overblijven dan aan erosie onderhevige, religieuze monumenten. Als de buitenaardse vakantievierders eenmaal op Aarde zijn geland zullen ze merken dat de wereld is gereduceerd tot een indrukwekkende verzameling grafzerken.