Vido's FilmZine

Late Autumn (Yasujiro Ozu, 1960) Blu-ray (9)

Een film van Ozu begint traditiegetrouw met enkele establishing shots. Dit zijn de eerste drie in Late Autumn:

Late Autumn opent met twee simpele shots van de Tokiotoren (een paar jaar oud ten tijde van de film) om aan te geven in welke stad het verhaal zich afspeelt. Het derde shot is het exterieur van het huis van weduwe Akiko (Setsuko Hara) en haar 24 jaar jonge dochter Ayako (Yôko Tsukasa).

Binnen staan voorwerpen gereed voor een herdenkingsceremonie. Voor het zevende achtereenvolgende jaar herdenken de vrouwen samen met familie en vrienden het overlijden van echtgenoot en vader Miwa.

Een van Miwa’s drie beste vrienden wandelt in beeld en voegt zich bij het gezelschap aan tafel. De aanwezigen halen de eerste herinneringen op. Ayako (links) en Akiko luisteren toe en vragen zich bezorgd waarom oom Shukichi (een korte bijrol voor Chishu Ryu) zo laat is. Shukichi komt eindelijk binnen en verontschuldigt zich voor zijn late komst.

De priester arriveert en het gezelschap volgt hem naar de ceremonieruimte. Nog een laatkomer meldt zich. Hij maakt de vriendenclub compleet en informeert of de priester al lang bezig is. Nee, is antwoord. Dan ben ik toch te vroeg, verzucht hij teleurgesteld. Terwijl de priester en zijn medewerkers voorgaan in gezang, verwijdert de camera zich van de handelingen. Omdat het op dit moment in de film niet meer nodig is establishing shots te tonen, hebben de volgende paar achtereenvolgende stillevens een andere functie.

Er zit beweging in de stillevens. Het is op bovenstaande stills niet te zien, maar licht glijdt kabbelend over een scherm in de eetkamer en achterin tegen de muur in de gang. Waar komt de flikkering vandaan? Wordt het licht weerspiegeld via het water van de nabije rivier?

Nee, het licht komt niet van buiten, want het schemert en het water is te ver weg. Je kunt nauwelijks zien hoe onder in beeld een vrachtschip voorbij vaart. Het beeld van de brug wordt in het volgende shot herhaald in het schilderij van een brug:

Het bewegende licht vormt links een groter vlak, half over het schilderij. Als de lichtbron niet van buiten komt, waar dan wel vandaag?

Een van de stillevens wordt doorkruist door een bediende met drankjes op een dienblad. De ceremonie is alweer enige tijd voorbij en aan tafel drinken de belangrijkste personages na. De plot van het verhaal komt nu pas echt in beweging. Na zeven jaar durven de drie vrienden te denken aan een nieuwe echtgenoot voor de weduwe, op wie ze al sinds hun studententijd heimelijk verliefd zijn, maar die gedachte durven ze niet in haar aanwezigheid uit te spreken. Eerst moet dochter Ayako aan een man geholpen. Maar zij wil niet trouwen, omdat ze moeder niet alleen wil laten.

De lege interieurs benadrukken het gegeven van de afwezige vader. Het gevoel van afwezigheid wordt in de eerste scènes versterkt door het gesprek van moeder en dochter over de late oom en de te laat arriverende derde vriend. Miwa, de man die we nooit zullen zien, zelfs niet op een foto, drijft het verhaal voort. Als we er van uit mogen gaan dat er geen beekje door het huis stroomt, dan moet het wel Miwa's geest zijn die als een lichtbron door het huis zwerft. In figuurlijke zin, natuurlijk.