Vido's FilmZine

Landscape Suicide (James Benning, 1986) dvd (8)
Once Upon A Time In Anatolia (Nuri Bilge Ceylan, 2011) bioscoop (9)

Experimentele documentairemaker James Benning vindt in Landscape Suicide een moment in de Amerikaanse geschiedenis waar twee afzonderlijke moordzaken in elkaar over lijken te gaan. Als seriemoordenaar Ed Gein in de zomer van 1984 aan kanker overlijdt, wordt in Californië cheerleader Kirsten Costas dodelijk verwond door een klasgenoot. Er is geen verband tussen de twee zaken. Wat Benning benadrukt is de herhaling van gebeurtenissen. Hij zet de verhalen in twee delen tegenover elkaar en laat beelden uit het eerste deel als echo’s terugkeren in het tweede deel: de tennisster tegenover de jager, Life Magazine tegenover Rolling Stone, bekentenis tegenover het verhoor (beide in de vorm van een reconstructie), het benzinestation in de zon tegenover het besneeuwde benzinestation, het reclamebord met een skiër tegenover de reclametekst op een houten gebouw, blaffende honden tegenover loeiende koeien, etc. Een statische camera bekijkt in Orinda, Californië en Plainfield, Wisconsin de plaatsen van delict en omgeving, om te zien of in de Amerikaanse landschappen de wortels van geweld terug te vinden zijn. Benning geeft de kijker het gevoel dat de (Amerikaanse) geschiedenis zich voltrekt in rondtrekkende bewegingen, als een hond die achter zijn staart aan zit.

Ook de agenten, de dokter, de officier van justitie en de twee verdachten rijden rondjes in het grootste deel van Once Upon A Time In Anatolia. De kronkelweg leidt steevast tot een bron vlakbij een boom en misschien is het steeds dezelfde bron, alleen iedere keer gezien vanuit een ander perspectief, zodat slechts de indruk gewekt wordt dat ze op een nieuwe plek zijn gearriveerd, hopend daar het lijk te vinden van de vermoorde Yasar. De herhalende bewegingen geven ons de tijd in de psyche van de mannen te kijken. Hun leven zit in een impasse. Ze voeren het werk routineus uit en uit hun verhalen blijkt dat ze een moeizame relatie hebben met vrouwen. Vrouwen zijn schaars in de film. Als ze eenmaal even in beeld komen, kijken ze zwijgend toe vanaf de zijlijn. Een jonge vrouw zorgt tijdens een theepauze met haar verschijning kortstondig voor licht in de duisternis. Van communicatie is verder geen sprake.

De oorzaak van miscommunicatie tussen man en vrouw is zo oud als de mensheid zelf. Zowel in de Bijbel als in de Koran is het Hof van Eden de bron van alle problemen. Nuri Bilge Ceylan schrikt niet terug voor symboliek. De mannen keren met hun auto’s telkens terug bij een boom (de Levensboom?) naast een waterbron in de bocht van de weg. Ceylan volgt heel lang de route van een gevallen appel, de verboden vrucht waar Adam en Eva van aten. Verbannen uit Eden verwekten zij Kaïn, ’s werelds eerste moordenaar. De voorvaders kijken in Once Upon A Time In Anatolia toe in de vorm van een reusachtige gezichten, uitgehouwen in een rots. Dokter Cemal (Muhammet Uzuner) schrikt van het beeld als hij zijn blaas leegt tijdens een onweersbui. Aan het eind van de film slaat een borstbeeld van recente voorvader Atatürk, de stichter van het moderne Turkije, een schoolplein met spelende kinderen gade. De rondjes die de mannen draaien in de film geven de indruk dat er voor hen geen alternatief bestaat. De film eindigt weliswaar in daglicht en bij een nieuwe generatie op het schoolplein, maar de route die de vrouw loopt met haar zoontje stemt niet hoopvol. Ontwaar ik een begraafplaats, daar in de verte, bovenaan rechts in beeld?