Vido Liber

Heli (Amat Escalante, 2013) bioscoop (8)

De Mexicaanse regisseur Amat Escalante gebruikt choqueertactieken om zijn publiek bij de les te houden. Hij loopt hierdoor wel de kans dat we van zijn films slechts de hoogst ongemakkelijke scènes onthouden. Escalante’s films komen op ons af zoals in onderstaande still de gepantserde politietruck op het titelpersonage af komt rijden. Je moet sterk in de schoenen staan om de confrontatie aan te gaan.

Escalante’s vorige film Los Bastardos (2008) zag ik geheel zonder voorkennis tijdens het filmfestival in Rotterdam. Na een tergend langzame opbouw zorgde een plotselinge geweerknal voor een collectieve schrikreactie die een meetbare lichte aardschok teweegbracht op het Schouwburgplein. In mijn herinnering is de film na deze gruwelscène voorbij, maar vermoedelijk moesten we nog minstens een half uur blijven zitten. Ik was dankzij de verslagen over het festival in Cannes, waar Escalante vorig jaar de prijs voor beste regie in ontvangst nam, goed voorbereid op het beruchte moment in zijn recente film Heli. Vanwege de heldere opbouw van het verhaal zag ik de vlam ruim op tijd aankomen en kon ik mij schrap zetten.

De jonge Heli (Armando Espitia) deelt een armoedig huis in de Mexicaanse provincie met zijn vriendin, hun baby, zijn vader en zijn zus. Vader en zoon wisselen elkaar af in dezelfde autofabriek. Vader werkt overdag en Heli doet de avonddienst. Bij thuiskomst merkt hij dat zus Estela (Andrea Vergara) wel heel laat met haar huiswerk bezig is. De minderjarige Estela besteedt meer aandacht aan haar relatie met Beto (Juan Eduardo Palacios), een leeftijdgenoot van Heli die een soldatenopleiding volgt. Door toedoen van Beto raakt de familie betrokken bij de oorlog tussen drugskartels en de politie.

Geweld is onontkoombaar in Mexico leren we uit het nieuws en uit films als Amores Perros (2000), Miss Bala (2011) en Post Tenebras Lux (2012) en daarom is het geweld in Heli ook onontkoombaar. Naast mensen moeten ook honden het vaak ontgelden. Het maakt niet uit of je partij kiest voor de politie, de misdadigers of probeert neutraal te blijven. Het geweld weet iedereen te raken en maakt geen onderscheid tussen goed of kwaad. De training die Beto krijgt onder toezicht van een Amerikaanse legerexpert is net zo mensonterend als de klappen die hij opvangt in het huis van drugscriminelen. Je kunt de regisseur betichten van effectbejag, maar waarschijnlijk weigert hij botweg zijn blik af te wenden omdat de schok van het geweld ons wakker kan schudden, als we tenminste niet net zo zijn afgestompt als het groepje jeugdige crackrokers dat even in de film langskomt.

Omdat de handelingen in de martelkamer zo onaangenaam zijn wend je vanzelf de blik af richting bewegingen in de marges, zoals de digitale gladiator die in een computerspel ongeduldig op een aanval van de tegenstander staat te wachten of links achter onscherp in beeld een moeder die, ietwat ongerust uit haar ogen starend, in de keuken een maaltijd bereidt. Het banale alledaagse en de extremiteiten komen tegelijk in beeld. Waarschijnlijk is er geen andere manier om de situatie in Mexico het beste te verbeelden.