Vido Liber

Hanging In Sound @ CBK Amsterdam-Oost (21 juni 2014)

De matjes uit een nabijgelegen gymzaal deden tijdens het ligconcert Hanging In Sound eenmalig dienst als matrassen. Ze waren over de vloer van het CBK in Amsterdam-Oost verspreid naast en onder de kunstwerken van de tentoonstelling Hanging Around. Het kooitje met de kanarie, dat onderdeel vormt van de reusachtige kunstlongen van kunstenaar Ronald van der Meijs, werd voor alle zekerheid tijdelijk elders in het pand ondergebracht omdat het diertje waarschijnlijk slecht bestand is tegen lage bastonen. Bij enkele bewegende werken ging deze avond de stekker eruit om te voorkomen dat de concerten overstemd zouden worden door ongewenste bijgeluiden.

Liggend als een aangespoelde potvis merkte ik snel dat deze houding minder met comfort te maken heeft dan ik van tevoren had gedacht. De abstracte composities van de drie optredende muzikanten zijn ook niet gemaakt om ons comfortabel te voelen. Wat de horizontale luisterpositie wel teweegbracht was een versterkte concentratie.

Openingsact Orphax bouwde zijn set langzaam op met golvende akkoorden die bestonden uit hoge, dicht op elkaar geplakte, onbuigzame tonen. De verschillende, tegen elkaar duwende notengroepen werden overstemd door een boventoon en veroorzaakten trillingen die weer nieuwe tonen leken op te roepen. Het was bijna een schok om tussen al die dominante dissonanten zowaar plotseling een relatief harmonieus akkoord te horen manoeuvreren. Tegelijk kondigde zich vanuit de verte een geluid aan dat veel weghad van een rotor. Het machinegeluid nam in volume toe en veranderde de tentoonstellingsruimte geleidelijk aan in een fabriekshal. Omdat ik liggend tegen het plafond aankeek leek het net alsof de muziek gemaakt werd door het gebouw zelf en dat de speakers in de nok verborgen zaten.

Tijdens de eerste korte pauze bereidde geluidsontwerper Harpo ‘t Hart zich voor op zijn optreden met een geprepareerde vleugel die op een kleine verhoging was gezet. Door voorwerpen op de snaren te plaatsen liet hij het instrument alles behalve als een vleugel klinken. In plaats van warme noten bracht het instrument kille pieptonen voort die deden denken aan het gepiep dat vroeger hoorde bij het testbeeld van Nederland 1 en 2 of dat je onwrikbaar in je oren hebt zitten na het bezoek aan een extreem luid concert. Plagerig lang wachtte ‘t Hart vooraleer hij voorzichtig de toetsen beroerde en hij met een bescheiden aantal akkoorden en intervallen de vleugel weer zijn eigen identiteit liet opeisen.

Voorafgaand aan zijn optreden legde Machinefabriek vanachter zijn kleine witte Apple het concept uit van Stay Tuned. Het stuk bestaat uit één toon, gespeeld op diverse instrumenten door ongeveer 150 muzikanten van over de hele wereld. Ze hebben hun bijdragen individueel via internet naar Machinefabriek toegestuurd zodat hij ze in zijn laptop kan vermengen tot een wereldorkest dat aan het stemmen is. Soms stemmen ze in koor en soms geven ze tonen aan elkaar over als in een marathon. Bij de eerste groep noten was niet goed te horen uit wat voor soort instrumenten ze kwamen, maar daarna waren blaas- en strijkinstrumenten en zang steeds beter van elkaar te onderscheiden. De optredens van Machinefabriek en Harpo ’t Hart vormden een interessant contrast. Waar Harpo ‘t Hart een akoestische vleugel liet klinken als een piepende computer, haalde Machinefabriek juist warme akoestische instrumenten uit zijn laptop.

De lange stukken van de drie muzikanten sloten thematisch aan op de tentoonstelling Hanging In Sound omdat in alle drie de gevallen de noten minutenlang bleven hangen. De muziekstukken waren niet bedoeld ter illustratie van de getoonde werken, maar autonome kunstwerken tussen de beeldende kunst. Als de muziek iets illustreerde was het de ruimte waar we ons in bevonden. Liggend zag ik geen kunstwerken, maar de nok van het dak en het lijnenspel van horizontalen, verticalen en diagonalen, soms onderbroken door diverse vogels die langs de ramen vlogen. Als ik de muziek in een beeld zou moeten samenvatten dan kom ik een heel eind met de onderstaande foto.